همه چیز درباره آسیب های دهان و دندان در کودکان

بسیاری از کودکان در دوران کودکی دچار نوعی آسیب به دهان و دندان می شوند. آگاهی از نحوه مدیریت، پیشگیری و درمان آن ها برای همه والدین و مراقبین کودک ضروری است. بسیاری از این آسیب ها قابل پیشگیری هستند. صدمات دندان و دهان اغلب پس از زمین خوردن، تصادفات، آسیب ورزشی یا دعوا رخ می دهد.

در بیشتر موارد، آسیب های دهان و دندان، تهدیدی برای زندگی نیستند و به ندرت ممکن است کودک دچار عوارض جدی شود. اما آسیب به دهان و دندان ها می تواند اثرات طولانی مدتی بر ظاهر و اعتماد به نفس کودک داشته باشد. در این مقاله، شایع ترین علل، ارزیابی و درمان آسیب های دهانی و دندانی ، از جمله زمان مراجعه به پزشک را بررسی می کنیم.

علل

آسیب های دهان و دندان در کودکان می تواند در حین بازی و زمین خوردن، آسیب های حین ورزش، دعوا و هل داده شدن خصوصا زمانی که وسیله ای داخل دهان داشته باشد، یا حوادث ناشی از تصادفات اتفاق بیفتد. 

ارزیابی

چه زمانی باید به مراکز درمانی مراجعه کنیم؟

بسیاری از والدین به این فکر می کنند که آیا فرزندشان پس از آسیب دندانی یا دهانی باید تحت مراقبت های پزشکی قرار گیرد؟ کودکان با هر یک از علائم زیر باید توسط یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی ارزیابی شوند. بسته به شرایط فرد، این ارزیابی ممکن است از طریق تلفن، در مطب پزشک اطفال یا دندانپزشک یا در بخش اورژانس انجام شود:

● اگر درد یا حساسیت (به گرما/سرما یا فشار) در دندان وجود داشته باشد.

● اگر بعد از ضربه، دندان شکسته، لق یا از دست رفته باشد (دندان ممکن است وارد راه هوایی یا بلعیده (یا وارد سیستم گوارش) شده باشد)

● اگر خونریزی وجود داشته باشد که پس از اعمال فشار به مدت 10 دقیقه قطع نشود

● اگر هنگام باز یا بستن دهان درد در فک وجود دارد

● اگر مشکل در بلع یا تنفس وجود دارد

● اگر جسمی در سقف دهان، گونه، زبان یا گلو گیر کرده است (شی را خارج نکنید)

● اگر بریدگی بزرگ یا خالی در داخل دهان یا روی صورت وجود دارد

● اگر بریدگی روی لب وجود داشته باشد که از لبه لب به پوست اطراف کشیده شود

● اگر کودک ضعف، بی حسی و یا تاری دید یا لکنت در تکلم دارد

● اگر والدین نگران وضعیت کودک هستند

● اگر کودک پس از آسیب دهان یا دندان دچار تب (درجه حرارت ≥100.4 درجه فارنهایت/38 درجه سانتیگراد) یا سایر علائم عفونت شود (قرمزی موضعی، چرک، درد فزاینده). نشانه‌های عفونت جدی‌تر ممکن است شامل درد یا سفتی گردن، ناتوانی در باز کردن کامل دهان، ترشح آب دهان یا درد قفسه سینه باشد.

تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی

والدین یا کودک باید سعی کنند نحوه وقوع آسیب را شرح دهند. اگر دلیلی برای شک وجود دارد که بزرگسال یا کودک دیگری عمداً به کودک آسیب رسانده است، این موضوع باید با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی در میان گذاشته شود.

در طول معاینه فیزیکی، پزشک، دهان، گلو، سر، گردن و بدن کودک را معاینه می کند.

آزمایشات تصویربرداری

بسته به آسیب، کودکان اغلب به آزمایش تصویربرداری نیاز دارند (اشعه ایکس، توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی [ام آر آی] ).

آزمایش تصویربرداری می تواند به تشخیص وجود شکستگی در استخوان، آسیب به ریشه دندان، آسیب به رگ خونی، یا تشخیص اینکه کودک جسم خارجی (یعنی تکه ای از دندان) را بلعیده یا استنشاق کرده است یا نه، کمک کند. البته لزوما هر کودکی که آسیب دندانی یا دهانی دارد، نیاز به آزمایش تصویربرداری ندارد.

درمان

آسیب های دندانی

 درمان آسیب های دندانی به سن کودک، نوع آسیب و اینکه دندان آسیب دیده دندان شیری یا دائمی است بستگی دارد.

والدین اغلب سردرگم می شوند که آیا دندان های دائمی کودک آسیب دیده است یا شیری؟ دندان های دائمی معمولاً قبل از شش تا هفت سالگی وجود ندارند. به علاوه ظاهر دندان های شیری با دندان های دائمی متفاوت است.

پیگیری طولانی‌مدت (فالوآپ) پس از آسیب

 آسیب‌های وارده به دندان‌ها، به‌ویژه آن‌هایی که دندان‌های دائمی را درگیر می‌کنند، نیاز به مراقبت طولانی‌مدت دارند. حتی اگر دندان آسیب دیده سالم به نظر برسد، باز هم برای والدین مهم است که فرزندان خود را توسط دندانپزشکی با تجربه در آسیب های دندانی ارزیابی کنند. بسته به سن کودک و شدت آسیب، طول این پیگیری‌ها ممکن است از هفته‌ها تا سال‌ها پس از آسیب متغیر باشد.

دندان شیری جابجا شده یا لق

شایع ترین آسیب دندان های شیری، ضربه به دندان های قدامی و جابجایی دندان های جلویی است. مدیریت این آسیب ها بیشتر بر نحوه جلوگیری از آسیب های بعدی به دندان های دائمی تمرکز دارد.

یک دندان شیری که لق است ممکن است در جای خود باقی بماند یا در صورت تداخل با روی هم قرار گرفتن دندان ها(بایت)، ممکن است خارج شود. در بسیاری از موارد، دندان لق بدون درمان بهبود می یابد. در مورد دندان هایی که بسیار لق هستند، اگر این احتمال وجود داشته باشد که دندان به راحتی بیفتد یا باعث خفگی کودک شود (مثلاً هنگام خواب) ممکن است خارج کردن این دندان ها ضروری باشد.

اگر دندان شیری به طور کامل بیرون افتاده باشد، نباید آن را دوباره داخل لثه قرار داد زیرا خطر آسیب به دندان دائمی جایگزین آن وجود دارد. از دست دادن زودهنگام دندان شیری جلویی معمولاً بر گفتار کودک یا موقعیت دندان دائمی تأثیر نمی گذارد.

شکستگی دندان شیری

کودکانی که دندان هایشان شکسته است باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنند. دندانپزشک تشخیص می دهد که آیا عصب دندان (پالپ) ممکن است آسیب دیده باشد یا خیر. درمان ممکن است شامل صاف کردن لبه های ناهموار دندان، ترمیم آن با مواد رزین همرنگ دندان، ماندن دندان در جای خود یا برداشتن آن باشد.

دندان دائمی جابجا شده

دندان دائمی که در اثر حادثه به طور کامل از حفره خود خارج می شود، یک اورژانس دندانی است که نیاز به درمان فوری دارد. دندان باید در اسرع وقت در حفره دندان قرار گیرد. مدت زمان ایده آل برای این کار، ظرف مدت 15 دقیقه و حداکثر تا یک ساعت (یا بیشتر اگر در شیر سرد نگهداری شود) است. حداقل 85 درصد از دندان‌هایی که ظرف 5 دقیقه در حفره دندان قرار می‌گیرند زنده می‌مانند. در حالیکه دندان‌هایی که خشک نگهداری می‌شوند و پس از یک ساعت دوباره داخل حفره دندان قرار می گیرند، شانس بسیار کمی برای زنده ماندن دارند.

به دلیل اهمیت جایگذاری سریع دندان، کودک، والدین یا بزرگسالان دیگر می توانند (و باید) اقدام به قرار دادن مجدد دندان داخل حفره دندانی کنند و لازم است با اصول این کار آشنا باشند. به این منظور مراحل زیر توصیه می شود:

• آرامش خود را حفظ کنید.
• دندان را با دقت از بالا (تاج دندان) بگیرید. نباید ناحیه ریشه دندان دستکاری شود زیرا سلول هایی روی سطح ریشه وجود دارند که بسیار مهم اند و با  لمس از بین می روند. 
• با شستشوی ملایم دندان با آب نمک یا آبِ شیر(با جریان ملایم)، هر گونه گرد و خاک یا آلودگی را از بین ببرید. به هیچ وجه روی دندان را با دست ، دستمال یا ... دست کاری و لمس نکنید. همچنین جریان شدید و طولانی مدت آب هم به سلول های سطح ریشه آسیب می زنند.
•  دندان را سریع و به آرامی با دست به حفره دندانی برگردانید.
•  دندان را با یک گاز یا دستمال تمیز در جای خود نگه دارید.
• کودک باید در اسرع وقت برای درمان به دندانپزشک مراجعه کند.
• در صورت عدم امکان جایگزینی دندان در لثه، دندان را باید در ظرفی حاوی شیر سرد نگهداری کرد. اگر شیر سرد بلافاصله در دسترس نیست، دندان را در ظرفی از بزاق کودک قرار دهید. دندان را در آب نگهداری نکنید، زیرا این کار شانس بهبود موفقیت آمیز دندان را کاهش می دهد.
• کودک باید در اسرع وقت به دندانپزشک یا سایر ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی برای کاشت مجدد دندان مراجعه کند. هرچقدر دندان کودک مدت زمان بیشتری در محیط خارج از دهان باقی بماند، احتمال زنده ماندن آن کاهش می یابد.

لق شدن دندان دائمی

لق شدن دندان دائمی که با دندان های مقابل و بسته شدن دهان کودک تداخل دارد نیز یک اورژانس دندانی است که نیاز به درمان فوری دارد. در بیشتر موارد، دندان را می توان به موقعیت صحیح خود بازگرداند و به مرور زمان تحت نظارت قرار داد. با این حال، ممکن است نیاز به استفاده از بیهوشی (برای جلوگیری از درد) و اسپلینت دندان (بستن دندان به دندان های کناری توسط سیم برای نگه داشتن دندان در جای خود) باشد. این دندان ها باید برای چندین ماه یا سال به دقت تحت نظر قرار گیرند. زیرا اغلب نیاز به درمان ریشه دارند و حتی گاهی اوقات، مدت ها پس از آسیب دیدگی دچار علامت می شوند.

دندان دائمی شکسته

دندان های دائمی شکسته معمولاً با موفقیت قابل ترمیم هستند. برای بهترین نتیجه ممکن، کودک باید در اسرع وقت یا ظرف 24 ساعت از زمان آسیب برای درمان به دندانپزشک مراجعه کند. دندان های شکسته که به سرما یا گرما حساس هستند نیاز به درمان فوری دارند. قطعات دندان را در محیط مرطوب مانند آب نگهداری کرده تا به دندان پزشک برسید. در بسیاری از موارد می توان آنها را دوباره به دندان چسباند. اگر تکه های دندان پیدا نشد یا نتوان آنها را دوباره چسباند، ممکن است دندان با ماده ای به نام رزین کامپوزیت که یک ماده همرنگ دندان است، ترمیم شود.

آسیب های دهانی

ارزیابی و مدیریت آسیب های دهانی بستگی به نحوه وقوع آسیب، مناطق آسیب دیده و شدت آسیب دارد.

پارگی

- زخم‌های کوچک یا پارگی‌های داخل دهان معمولاً نیازی به بخیه ندارند. پارگی محل اتصال زیر لب بالایی و لثه (فرنولوم) نیز بدون بخیه بهبود می یابد.

- بریدگی های بزرگ، به خصوص اگر نزدیک نوک زبان یا بین دندان ها باشد، ممکن است نیاز به بخیه داشته باشد. زخم هایی که قسمت خارجی لب ها را درگیر کرده و به داخل پوست کشیده می شوند نیز اغلب نیاز به بخیه دارند. چنین زخم هایی ممکن است نیاز به مراقبت توسط متخصص پوست نیز داشته باشند.

زخم‌های سوراخ‌شده (Puncture wounds)

اگر کودک در حالی که مداد، مسواک یا شی‌های دیگری را در دست دارد، بیفتد، ممکن است زخم‌هایی در پشت گلو ایجاد ‌شود. اگر جسم به سمت پشت گلو، نزدیک لوزه ها نفوذ کند، خطر آسیب به شریان کاروتید (رگ خونی بزرگ) وجود دارد. کودک مبتلا به این نوع آسیب ممکن است نیاز به آزمایش تصویربرداری یا ارزیابی توسط جراح داشته باشد.

مدیریت خانگی صدمات جزئی دهان

• صدمات جزئی به دهان اغلب همراه خونریزی است که می تواند برای کودک ترسناک باشد. برای جلوگیری از خونریزی داخل لب، با قرار دادن یک تکه گاز یا دستمال تمیز، ناحیه را روی دندان فشار دهید و چند دقیقه نگه دارید. برای جلوگیری از خونریزی زبان، ناحیه آسیب دیده را بین انگشتان خود با یک تکه گاز یا پارچه تمیز نگه دارید. اعمال فشار باید در عرض 10 دقیقه خونریزی را کنترل کند. داشتن مقادیر کمی بزاق خونی پس از آن طبیعی است.

• زخم های کوچک دهان معمولاً در عرض سه روز بهبود می یابند. این ناحیه ممکن است رنگ پریده یا سفید به نظر برسد. این طبیعی است.

تسکین درد  

اگر کودک درد ناشی از آسیب دهان یا دندان دارد، مالیدن یک تکه یخ یا بستنی منجمد، روی آن ناحیه ممکن است کمک کننده باشد. یک داروی ضد درد، مانند ایبوپروفن یا استامینوفن نیز ممکن است تجویز شود. این داروها باید بر اساس وزن کودک و بر اساس دستورالعمل های روی بسته مصرف شوند.

آنتی‌بیوتیک‌ها

 معمولاً برای کودکانی که آسیب‌های دندانی یا دهانی دارند، آنتی‌بیوتیک لازم نیست. با این حال، کودکان مبتلا به زخم های پیچیده دهان، از جمله زخم هایی که نیاز به بخیه دارند، ممکن است برای چند روز با آنتی بیوتیک درمان شوند تا از عفونت جلوگیری شود. همچنین کودکان مبتلا به بیماری های قلبی که برای جلوگیری از عفونت قلبی (اندوکاردیت) پس از انجام کارهای دندانپزشکی به آنتی بیوتیک نیاز دارند، باید آنتی بیوتیک دریافت کنند.

پیشگیری از کزاز

 در صورتی که کودک در محیط آلوده به خاک و ... زمین خورده و دچار پارگی و جراحت شده است و بسته به وضعیت واکسیناسیون کودک برای کزاز ممکن است دوز واکسن کزاز ضروری باشد.

بهداشت دهان و دندان و تغذیه کودک

پس از آسیب دهان یا دندان، تمیز نگه داشتن دندان ها بسیار مهم است. حتی اگر دندان ها و لثه ها حساس یا دردناک هستند یا اگر مسواک زدن باعث خونریزی خفیف لثه می شود. بهداشت دهان و دندان در این شرایط  شامل مسواک زدن دو بار در روز با یک مسواک نرم است. گاهی برای جلوگیری از تورم و عفونت دهانشویه نیز تجویز می شود.

اگر دندان کودک لق شده یا دهانش زخم است، رژیم غذایی نرم برای چند روز توصیه می شود. مکیدن پستانک یا انگشت باید در 10 روز اول پس از آسیب دندان محدود یا قطع شود. کودکانی که در دهانشان بخیه می‌زند باید به مدت تقریباً یک هفته از غذاهای تند یا شور و استفاده از نی پرهیز کنند.

عوارض بالقوه

اکثر کودکان پس از آسیب های دهانی و دندانی، بدون عارضه به طور کامل بهبود می یابند. با این حال، درمان سریع و پیگیری منظم به اطمینان از بهترین نتیجه ی ممکن، کمک می کند.

در تعداد کمی از موارد، عوارضی ممکن است رخ دهد، از جمله:

● آسیب به دندان های دائمی

ممکن است شامل تغییر رنگ دندان، حساسیت به گرما و سرما، یا از دست دادن کامل دندان باشد. کودکانی که دندان دائمی آنها با موفقیت در حفره دندانی جایگذاری شده است، اغلب به درمان ریشه نیاز دارند.

● جای زخم

زخم های لب، به ویژه آنهایی که پوست را هم درگیر می کنند، ممکن است یک اسکار به جا بگذارند. پارگی‌های زبان که به‌درستی بهبود نمی‌یابند، می‌توانند بر گفتار و بلع تأثیر بگذارند.

●عفونت

 ممکن است شامل عفونت دندان ها، لثه ها و فضاهای عمیق گردن و قفسه سینه (که حاوی ساختارهای حیاتی مانند شریان کاروتید و نای) باشد.

●خونریزی بیش از حد

این عارضه شایع نیست، اما ممکن است در صورت آسیب به رگ خونی اصلی رخ دهد.

پیشگیری

یکی از راه‌هایی که والدین می‌توانند احتمال آسیب‌های دهانی و دندانی را در حین فعالیت‌های تفریحی و ورزشی کاهش دهند، استفاده از محافظ دهان کودک است.

با آموزش به کودکان که چیزی جز غذا یا نوشیدنی را در دهان نگذارند، می توان از آسیب های دهانی جلوگیری کرد. همچنین مهم است که کودکان یاد بگیرند که هنگام خوردن و آشامیدن بنشینند، به ویژه هنگام استفاده از نی یا خوردن تنقلاتی که چوب دارند (مانند بستنی، آب نبات چوبی). غذا خوردن در ماشین نیز می تواند منجر به صدمات شود.

محافظ دهان (Mouthguard)

محافظ دهان می تواند خطر آسیب های دهانی و بروز شکستگی فک را در ورزشکاران به میزان قابل توجهی کاهش دهد. انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) و آکادمی دندانپزشکی ورزشی (ASD) محافظ های دهانی مناسب را برای انواع فعالیت های تفریحی و ورزش که شرکت کنندگان را در معرض خطر آسیب های دهانی قرار می دهد، توصیه می کنند 

سه نوع اصلی محافظ دهان وجود دارد:

• محافظ های دهان استوک یا پیش ساخته (Stock mouthguards) که به طور آزاد روی دندان های بالایی قرار می گیرند. آنها اختصاصی فرد و بر اساس قالب دندانی وی ساخته نمی شوند بلکه از قبل ساخته و آماده شده و به فروش می رسند. محافظ‌های دهانی استوک ممکن است در تنفس و گفتار اختلال ایجاد کنند، زیرا حجیم است و فرد استفاده‌کننده باید دندان‌های بالا و پایین را روی هم قرار دهد تا از حرکت و بیرون آمدن محافظ، جلوگیری کند. این روش با وجود اینکه هزینه کمتری دارد اما چندان توصیه نمی شود.

• محافظ های دهانی حرارتی (Self-adapted mouthguards)، نوع دیگر مافظ های دهانی هستند. جداگانه شکل بگیرند. هنگامی که محافظ را در آب جوش گرم می کنید و سپس پلاستیک گرم شده را در دهان می گذارید و گاز می گیرید ، محافظ قالب دندان ها را گرفته و متناسب با دهان و دندان های شما شکل می گیرد. محافظ های دهانی که خود تطبیق داده می شوند قیمت متوسطی دارند و معمولا گیر خوبی دارند. با این حال، آنها در معرض مشکلات ناشی تداخل بین دندان ها هستند و در طول زمان به اندازه محافظ های دهان سفارشی قوی نیستند. این روش نیز ایده آل نیست گرچه بهتر از روش قبلی است.

• حفاظ های دهانی سفارشی (Self-adapted mouthguards) که توسط دندانپزشک ساخته می شوند. دندانپزشک از دهان قالب می گیرد و محافظ دهان اختصاصی و متناسب با دهان و دندان شما می سازد. محافظ های دهانی که به صورت سفارشی ساخته می شوند محافظت بهتری را ارائه می دهند، راحت تر هستند و در مقایسه با مدل های دیگر گیر بهتری در دهان دارند. با این حال، گران‌ تر از مدل های قبلی هستند.

محافظ دهان باید در یک ظرف محافظ پلاستیکی نگهداری شود. آنها باید به طور منظم از نظر اعوجاج، تداخل های دندانی و پارگی بررسی شوند. آنها باید قبل از استفاده با آب شسته شوند و بعد از هر بار استفاده نیز در آب سرد یا ولرم شسته شوند. آنها همچنین ممکن است با خمیر دندان و یک مسواک نرم تمیز شوند و با دهانشویه شسته شوند. شستشوی روزانه تجمع بزاق، باکتری ها و آلودگی ها را به حداقل می رساند.

در این مقاله به نکات مهم آسیب های دهان و دندان و راه های پیشگیری از آن ها پرداختیم. آگاهی از این موارد برای همه والدین و مراقبین کودک ضروری است.

منبع: uptodate